Zer dira aurrekontuak - Informazio orokorra

Dena delako urtean eskuratzea espero den diru-sarreren eta gehienez izan daitezkeen gastuen aurreikuspena jasotzen da aurrekontu orokorretan, finantziazio-iturriak eta gastuen xedeak zehazten direlarik. Udal aurrekontuek bere baitan hartzen dituzte, propio udal administrazioarenak direnez gain, Udal Sozietate Publikoei dagozkienak ere (Tuvisa, Amvisa, Ensanche 21 Zabalgunea eta Gilsa) eta, halaber, administrazio izaera duten Erakunde autonomoen aurrekontuak (Musika Eskola, Dantza Eskola eta CEA). Denak osatzen dute udal aurrekontu orokorrak, Gasteizko Udalaren ekonomi dokumentu nagusia. Dokumentu honek haren jokabide ekonomikoa ezartzen du, aurrekontu horiek dagozkion aldirako.

Bestalde, aurrekontu finkatua da aurrekontu orokorra, barne transferentziak konpentsatu ondoren.

Honako hauek dira udalaren aurrekontu orokorrak osatzen diren dokumentuak:

• Memoria: aurrekontuen edukia azaldu behar da bertan, aurreko urteen aldean izan diren aldaketa nagusien azterketa barne, baita Aurrekontuak Betetzeko Udal Araudiko neurriak ere.
• Ekonomi eta Finantza Txostena. Honako hauek biltzen ditu:
  • aurreikusten diren diru-sarrerak eta kreditu eragiketak balioesteko oinarriak.
  • aski krediturik baden (dirua) galda daitezkeen obligazioei (gastuak) eta zerbitzuen funtzionamendu gastuei aurre egiteko.
  • udal baliabideak (diru-sarrerak) aski diren konpromisozko kredituak (epe ertaineko gastuak) finantzatzeko.
• Aurrekontu orokorrak guztira eta aurrekontu orokor finkatuak: aurrekontu finkatua da aurrekontu orokorra, barne transferentziak konpentsatu ondoren.
• Aurrekontuak Betetzeko Udal Araudia - Aurrekontuen alorreko xedapen orokorrak udal erakundera eta honen inguruabarretara egokitzen ditu; besteak beste, bermeak eman nahiz zorrak egiteko orduan dauden gehienezko mugak.
• Aurrekontu Orokorren likidazioa: itxitako azken ekitaldiarena, eta lortutako gauzatze mailaren memoria, eta egungo ekitaldiarenaren aurrerapena (gutxienez 6 hilabete).

Horiez gain, bai Udalaren aurrekontuetan, baita Erakunde autonomoen eta Sozietate publikoen aurrekontuetan ere, biltzen dira hauek:

• Diru-sarreren egoera: likidatzea aurreikusten den eskubide ekonomikoen zenbatekoa. Diru-sarreren egoera-orrian jasotzen diren zenbatekoak gutxi gorabeherakoak dira, Aurrekontua egiten den unean zehaztasunez ezagutzen direnak salbu, zeinak zehaztasunez eta kopuru finkoa adieraziz jasoko diren.
• Gastuen egoera: ordainketa eta konpromiso betebeharrei (gastuei) aurre egiteko beharrezko diren kredituak (dirua). Mugatzailea. Gastuak sailka agertzen dira, udalaren kasuan, eta hiru sailkapenetan: ekonomikoa, funtzionala eta organikoa.
• Onartu eta erabilitako konpromisozko kredituen eranskina: hainbat urterako gastuak.
• Egin beharreko inbertsioen eranskina: onartutako hirigintza-plangintzarekiko loturak barne.
• Ohiko transferentziak eta kapital transferentzien eranskina: transferentzia, hitzarmen eta diru-laguntzen gastuak.
• Zorpetzearen eranskina: aurrekontu ekitaldiaren hasieran eta bukaeran aurreikusten den zor maila, interes aldaketak eta ordainketak zehazturik, baita finantza kargaren maila ere, ohiko eragiketetatik datozen baliabideekin alderatuta.
• Langileen gaineko eranskina (Udala) edo lanpostuen zerrenda (gainerakoa): aurrekontu plantillaren baitako lanpostuen zerrenda.
• Sarrera era gastuen egoera; galera eta irabazien kontua; aurreikuspen balantzea; ondare-egoera (sozietate publikoak).

Aurrekontu orokorren egiturak diru-sarrera eta gastuen izaera ekonomikoa hartzen du aintzat, eta lortu nahi diren helburu eta xedeak.

Era berean, honela sailkatzen dira: ohiko eragiketak, kapital eragiketak eta finantza eragiketak.

Diru-sarreren egoera

Diru-sarreren egoera-orriaren egituran ohiko, capital eta finantza eragiketen ondoriozko aurreikuspenak bereizten dira.

Ohiko eragiketak

Zuzeneko zergak: Ekonomi edo famili zirkunstantzien arabera galdatzen diren ordainketak dira (Ondasun Higiezinen gaineko Zerga, Ibilgailu Motordunen gaineko zerga, Ekonomi Jardueren gaineko Zerga...).

Zeharkako zergak: Kontsumoa zergapetzen duten ordainketak dira, hura egiten duena eta haren zirkunstantziak zeinahi direlarik ere (obra lizentziak...).

Tasak, prezio publikoak eta bestelako diru-sarrerak: Erabiltzaileek zuzeneko onura dakarkieten zerbitzu publiko eta jardueren truke egiten dituzten ordainketak dira (zabor bilketa, TAO...).

Ohiko transferentziak eta diru-laguntzak: Bestek -batez ere administrazio publikoek- udalari ohiko gastuetarako egiten dizkioten ekarpenak dira (Eusko Jaurlaritzaren hiriburu kanona; Arabako Foru Aldundia...).

Ondare-sarrerak: Udalaren ondasunek ematen dituzten errentak eta enpresa publikoen irabaziak (administrazio emakidak, alokairua...).

Kapital-eragiketak

Inbertsioak besterentzea: Udal lursailak eta bestelako ondasun higiezinak besterentzearen ondorio diren diru-sarrerak.

Kapital transferentziak eta diru-laguntzak: Bestek -batez ere administrazio publikoek, hau da, Eusko Jaurlaritzak, Arabako Foru Aldundiak (autobus geltokia), Europar Batasunak...- udalari inbertsio gastuak finantzatzeko egiten dizkioten ekarpenak dira.

Finantza-eragiketak

Finantza-aktiboak: Finantza-eragiketen ondorio diren diru-sarrerak (aseguru kontratuak).

Finantza-pasiboak: Inbertsioak finantzatzeko eskatutako maileguak dira.

Gastuen egoera

Gastuen Egoera-orriaren egitura ekonomikoan ohiko, kapital eta finantza eragiketetarako kredituak bereizten dira.

Ohiko eragiketak:

Langileak: Langile publikoen gastuak dira (soldata, ordainsaria eta gastu sozialak).

Ohiko ondasun eta zerbitzuak: Herritarrei funtsezko zerbitzuak -argiteria, ura, garbiketa...- emateak berekin dakartzan gastuak dira.

Finantza-gastuak: Hitzartutako maileguen interesak eta bestelako gastuak dira.

Ohiko transferentziak eta diru-laguntzak: Udalak besteri -GKEak, elkarteak- laguntza edo diru-laguntza gisa ematen dizkien diru-kopuruak dira.

Kapital-eragiketak

Benetako inbertsioak: Obra eta azpiegiturak egiteko beharrezko diren gastuak.

Kapital-transferentziak eta diru-laguntzak: Udalak beste erakunde batzuei benetako inbertsioetarako egiten dizkien ekarpenak.

Finantza-eragiketak

Finantza-aktiboak: Finantza-eragiketak dira (maileguak besteri).

Finantza-pasiboak: Inbertsioak finantzatzeko eskatutako maileguen gastuak dira (maileguen amortizazioa).

1. Udaleko alkate lehendakariak taxutzen ditu aurrekontuak, behar diren jarraibide ekonomikoak eman baititzake hurrengo ekitaldirako aurrekontuak lantzeari dagokionean.
2. Erakunde autonomoek (Jose Uruñuela Dantza Kontserbatorioa, Luis Aranburu Udal Musika Eskola, Ingurugiro Gaietarako Ikastegia) igortzen diote alkateari aurrekontu proposamena.
3. Merkataritza erakunde autonomoek eta sozietate publikoek (AMVISA, TUVISA, 21 Zabalgunea eta GILSA) igortzen diote alkateari dokumentazio ekonomikoa. Kontabilitate egoera horiek abiapuntutzat harturik, aurrekontuaren egitura ekonomikoari dagozkionak taxutzen ditu alkateak, gutxienez artikulu mailan.
4. Aurrekontuak eta aurreikuspen egoerak oinarritzat hartuta, alkateak, gobernu taldearekin batera, zirriborro bat egiten du (aurrekontu orokorren proiektua), eta, arauzko izapideei ekin aurretik, udalbatzara igortzen du - eranskin guztiak barne, baita kontu-hartzailearen txostena ere-, bertan onartu, zuzendu edo atzera bota dadin.
5. Oposizioko zinegotziek zirriborroa aztertu eta gobernu taldearekin eztabaidatzen dute, guztion artean zenbait puntu adostea lortze aldera. Udal taldeek zuzenketa partzialak nahiz osoarekikoak aurkez ditzakete.
6. Hasierako onespenaren erabakia bakarra izan behar da, eta aurrekontu orokorra osatzen duten aurrekontu guztiak zehaztu, ezingo baita bat ere bereiz onetsi. Aurrekontu orokorra osatzen duten aurrekontuak hasierako defizitik gabe onetsi beharko dira.
7. Aurrekontu orokorrari hasierako onespena ematen zaiolarik, iragarkia argitaratzen da ALHAOn.
8. Iragarkia ALHAOn argitaratzeaz batera, aurrekontu orokorra jendaurrean jartzen da, 15 egunez, herritarrek aztertzerik eta udalbatzaren aurrean erreklamazioak aurkezterik izan dezaten. Erreklamaziorik aurkeztu ezean, behin betiko onetsitzat joko da. Aurkezten badira, hilabeteko epea du udalbatzak, ebazteko.
9. Aurrekontua zein ekitalditan aplikatu behar den, aurreko urteko abenduaren 31 baino lehen eman behar dio behin betiko onespena udalbatzak.
10. Behin betiko onespena jasotzen duen aurrekontu orokorraren laburpena, osatzen duten aurrekontuetako bakoitza bereiz, ALHAOn argitaratzen da. Behin betiko onespena jaso duen aurrekontu orokorraren kopia igortzen zaio Foru Aldundiari, administrazio eskudunei bidal diezaien.

Behin betiko onespena ematen zaionetik eta aurrekontu ekitaldia bukatu arte, herritarren eskura egon behar dute, informazio ondorioetarako.

Dagokion ekitaldian jartzen da indarrean aurrekontua, argitaratu ondoren.

Ekitaldi bati dagozkion aurrekontu orokorrak ez badira indarrean jartzen hura hasten denerako, besterik gabe luzatutzat jotzen dira aurreko ekitaldikoak.