Santa Agata / Historia eta tradizioa

Santa Agueda

Otsailaren 5ean ospatzen du Eliza Katolikoak Santa Agata eguna. Euskal Herriko leku gehienetan, herri-tradizioz, bezperan hasten da jaiaren ospakizuna, hau da, otsailaren 4ko iluntze aldera.

Jaiaren tradizioa eta zentzuak | Zeinek eta zeinengana | Erronda eta eskea | Elementu osagarriak | Kantuak

Jaiaren tradizioa eta zentzuak

  • Zentzu erlijiosoa. Santa Agata jaiak, logikoa denez, zentzu erlijiosoa sakonenean, santa horri gorazarre egitekoa, nahiz eta zentzu hori ia erabat galdua den probintzia osoan. Santa Agata egunean Arabako herri guztietan izaten ziren elizkizunak, meza eman eta prozesioa egiten zen santaren irudia eramanik. Han-hemenka koloretako zapiak jartzen zizkioten neskek apaingarri gisa irudiari.
  • Anaitasun zentzua. Urtarrila bukaera iristean, herri eta auzuneetako mutilak bildu egiten dira eta taldeak eratzen dituzte, ez oso handiak, zuzendaria edo guztien buru izango den bertsolaria izendatu edo hautatzen dute, eta Santa Agata bezperako eskeari ekiteko ordua jartzen dute.
  • "Mutil sartzea". Herri guztietan izaten zen Mutil Elkarte bat, elkarte teoriko baino gehiago praktikoa; bertan sarrera formala egin gabea zenari ez zioten mutilen meriendetan, herriko jaietan parte hartzen uzten, are gutxiago Santa Agata jaietan ..
  • Konjuru zentzua: kanpaiak jotzea, zahagiak erretzea... Santa Agata egunaren bezperan, nekazariek erre egiten zituzten zahagi eta zahato zaharrak, eta korrika eramaten ohi zituzten soroetara, sute eta izurri kaltegarrietatik babesten zituztelakoan. Mutilak, bestalde, kanpandorrera igo, eta kanpaia jo eta jo ematen zuten gau osoa, gaizkiaren izpiritua uxatu asmoz.

Zeinek eta zeinengana

Eskuarki, hemen "mutil" deitu ditugun eta gaztelaniaz "mozo" esan ohi zaien horiek herriko mutil ezkongabeak izan ohi ziren. Zenbait lekuetan, gaztelaniazko "mozo" hitza dena delako urtean soldadutzara joan behar zuten gazteez hitz egitean bakarrik erabili izan da.
Honengatik edo hargatik, arrazoi aldakorrak izaten ziren urtero-urtero bisitatuko zituzten etxeak aukeratzeko arrazoiak.

Erronda eta eskea

Inguruko etxeetara bisita egiten da erronda-jaietan atarietan kantatu eta, trukean, "jatekoren bat" jasotzeko.
Eskearen helburua anaitasun merienda edo afaria egiteko beharrezkoa eskuratzea izan ohi da; hala ere, bestetarako ere izan daiteke eskea.

Elementu osagarriak

Abesbatza, mutil-taldeak, kaikuak, bufandak, txapelak, abarkak, argiak, makilak, saskiak, lukainka, arrautzak..., eskea, dirua, afaria, merienda, olgeta eta, azkenaldi honetan, ikasketa-bidaiak. Elementu horiek guztiek festaren apaingarri-edo dira.

  • Zer dela eta makilen erabilera? Bada, litekeena da mutilak gauez ilunpean ibili beharra izatea arrazoia, bideetan barrena baserriz baserri lagundu egingo zileko ez erortzen. Horrez gain, kantuaren akonpainamendu gisa ere erabiltzen ziren.
  • Kantua. Badira zenbait doinu, propio Santa Agata egunekoak.
  • Erronda. Komenigarria omen abesbatzak egingo duen ibilbidea finkatzea. Erronda egitean, leku batetik bestera joatean, ez da sekula sobera izango musika, lagungarri.
  • Eskea. Horixe da errondaren helburua. Eskuratzen dena gauza askotarako erabil daiteke, eta mutil taldearen asmoak izango du hor zeresana.

Kantuak

Santa Agata kantutegia

Kantutegian Santa Agata abestiaren zenbait aldaera jasotzen dira:

  • Resurreción María de Azkuek Cancionero Popular Vasco lanean jasotako lau doinu.
  • Santa Agatako kanturik hedatuenaren zazpi bertsio.
  • Santa Agatari eskainitako kantu bat, Manuel Lekuonak Oiartzunen jasoa.
  • Abestiaren hitzen hainbat bertsio, batzuk Joaquín Jiménezek eta besteak Isidoro Ruiz de Arbulok argitaratuak.
  • Jesus Guridiren Mirentxu operako hamargarren agerraldiko partituren faksimilea

Web orrialde honetan erakutsitako informazioak zeure informazio-beharrak betetzen ez baditu, eskatu behar dituzun argibideak Herritarren Postontziaren bidez.