Berdintasunerako politiketan sexu-orientazioari eta genero-identitateari buruzko galderak

Patriarkatuak eta sexu-genero sistemak pertsona eta talde asko baztertu dituzte, haien sexua, generoa eta desira oinarri. Bada, bazterketok aitortu egin behar dira, eta kontziente egin, biztanleria-sektore horiek gure praktiketan txertatzeko eta lan inklusibo nahiz erradikalagoa egiteko; hau da, errotiko lana egitea da kontua, arazoaren edo zapalketa horiei eusten dien sistemaren errora joz (Garaizabal, 2014).

Sexu-genero sistema

Ikusi irudia

Patriarkatuak, sexu-genero sistemak, pertsona eta talde asko baztertu dituzte, haien sexua, generoa eta desira oinarri. Bada, bazterketok aitortu egin behar dira, eta kontziente egin, biztanleria-sektore horiek gure praktiketan txertatzeko eta lan inklusibo nahiz erradikalagoa egiteko; hau da, errotiko lana egitea da kontua, arazoaren edo zapalketa horiei eusten dien sistemaren errora joz (Garaizabal, 2014).

Sexu-genero sistemak hiru dimentsio ditu: sexua, generoa eta desioa.

Sexuaren arabera, arauak eme edo ar gisa sailkatzen ditu pertsonak, eta dikotomia horrek intersexualak baztertzen ditu.

Sexu-genero sistema normatiboaren arabera, pertsonak bi generotan banatzen dira: batetik, emakumezko femeninoa eta, bestetik, gizonezko maskulinoa. Banaketa horrek, halaber, bazterketak sortzen ditu eta kalte egiten diete trans, trabesti, transgenero, drag, queer, gizon femenino, emakume maskulino eta abarrei.

Desioaren dimentsioari dagokionez, arauak heterosexualitatea ezartzen du, lesbianak, homosexualak, gayak, bisexualak, poliamorosoak, asexualak eta abar baztertuz.

Arauak, era berean, hiru dimentsioak batzen ditu, eta eme batek emakumezko femeninoa eta heterosexuala izan behar du eta ar batek, ordea, gizonezko maskulino eta heterosexuala.

Ondorioz, ezarritako ziseteronormatibitatetik ateratzen den pertsona orok diskriminazioak jasan lituzke.

Aglutinatzen duten etiketek deserosotasunak sorrarazten badituzte ere, ez baitute barruko heterogeneotasunaren berri ematen, LGTBI terminoa erabiltzeak ahalmen eraldatzailea dauka. Aldaketarako tresna bat da, norberarena nahiz kolektiboa, eta sistemaren parte izatea zein sistema horretan eragitea ahalbidetzen die LGTBI pertsonei. Etiketa horren erabilera estrategikoak, halaber, zapalketari aurre egitea ahalbidetzen du. Horregatik esaten dugu LGTBI siglak “beharrezko fikzioa” direla (Coll-Planas, 2010).

Lesbianak eta gayak: Heterosexualak ez diren eta interes emozional, psikologiko, sozial eta sexual nagusiak sexu edo genero bereko pertsonengana bideratzen dituztenak, nahiz eta aho betean adierazi ez. Interes horiek ez dute zertan elkarri lotuta egon, ez eta indar bera izan ere pertsona guztiengan. Barruan biltzen ditu hala testuinguru historikoarengatik ‘gay’ baino gehiago ‘homosexual’ gisa agertzen direnak, nola aukera politikoarengatik, gizarteak ohikotasunez botatzen dizkien irainak aldarrikatzeko asmoz, beren burua ‘marikatzat’ edo ‘bolleratzat’ dutenak.

Bisexualak: Genero bereko eta beste genero batzuetako pertsonenganako erakarpen erromantiko nahiz sexuala sentitzen dutenak. Historian zehar, ‘bisexualtasun’ hitzak hainbat adiera izan ditu. Hasieran, gizonenganako eta emakumeenganako erakarpena izendatzen zuen; hain bitartasun nabarmenak, ordea, errealitatea anitzagoa zela ahazten zuen. Hori dela-eta, 90eko hamarkadan ‘pansexual’ hitza erabiltzen hasi ziren, edozein sexuko edo genero-identitateko pertsonenganako erakarpen erromantiko nahiz sexuala aipatzeko. Bisexualek beraiek egindako hausnarketei esker, baina, terminoa aldatzen joan da, eta ikuspegi bitar hori hautsi da. Hala, gaur egun, ‘bisexual’ eta ‘pansexual’ hitzak sinonimotzat jo daitezke.

Transak: Termino zabal honek emakumeen eta gizonen berezko ezaugarritzat hartzen diren arauetatik kanpo geratzen direnen bizipen-aniztasuna azpimarratzen du; arau horiek, bestalde, agerian uzten dute bizi garen errealitateko genero-sistema bitarra oso zurruna dela (Platero, 2014). Bada, termino honen bidez, pertsona transexualei, transgeneroei, trabestiei, genero-identitate aldakor eta sortzaileak dituztenei eta abarri egiten zaie erreferentzia. Oro har, jaiotzatik esleitutako generoa zalantzan jarri duten pertsonak dira, hormonazio-prozesuak abiatu dituzten ala ez edo generoa berriro esleitzeko ebakuntza egin duten ala ez gorabehera.

Intersexualak: Femeninotzat edo maskulinotzat nekez kategoriza daitekeen sexu anbiguoarekin jaiotakoak dira, sexu anbiguo horren bidez sexuen bitartasuna zalantzan jartzen dutenak. Gure gizarte zisheteropatriarkalak benetako sexu bakarra izatea eta sexu horrek dagokion generoarekin (arra/maskulinoa; emea/femeninoa) eta heterosexualtasunaren arau naturalari atxikitako sexualitatearekin bat egitea eskatzen du (Gregori, 2015). Intersexualak egoteak berak erakusten duenez, alderdi biologikoan sexu-aniztasun handia dago, eta maskulinoaren eta femeninoaren arteko banaketa ez da hain argia. Termino biologikoetan, sexua continuum zabal eta infinituki malgua dela baiezta daiteke, eta kategoria maskulinoaren eta femeninoaren mugaketak gainditzen dituela (Fausto-Sterling, 1993). Intersexualitateak bi sexuen arauari buru egiten dionez, bi sexu/bi genero/bi sexualitate koherentzia desegin dela pentsatzea da ideala. Azken batean, intersexualek arazo bihurtzen dituzte jaiotzean egiten diren sexu-esleipenak, eta aldaketarako erronkak planteatzen dizkiote sexu-genero sistemari.

Ikuspegi soziologiko bat da, sozialki eta kulturalki eraikitako hainbat diskriminazio-kategoria eremu ugari eta aldiberekoetan elkarreraginean aritzen direla proposatzen eta aztertzen duena. Besteak beste generoa, etnia, adina, desgaitasuna, sexu-joera eta genero-identitatea eraikita eta elkarri lotuta daudela azpimarratzen du, eta kategoria sozialok ez dutela modu independentean jokatzen. Halaber, askotariko diskriminazio moten intersekzioa islatzen duen zapalketa-sistema bat sortzen dutela adierazten du.

Begirada konplexua da, eta botere-estrategiak, naturalizatutako arau sozialak nahiz politika publikoen edo aktibismoaren nahi gabeko ondorioak agerian jartzen laguntzen du. Intersekzionalitatearekin, toki guztietatik jorratu behar dira pertsonek eta kolektiboek bizitzen dituzten zapalketen eta pribilegioen aniztasuna, baita zapalketa-egoerei aurre egiteko abiarazten diren estrategiak ere (Platero, 2012).

Tradizionalki, gizonen eta emakumeen deberdinkeriak desagerrarazteko borroka eta LGTBIfobiaren kontrako borroka bereizita jorratu izan dira. Alabaina, biek daukate erro bera: matxismoa. Emakumeek eta gizonek gizarte heteronormatibo honetan dauzkaten desberdinkeriazko botereguneek bere horretan irauteko mantendu behar den genero-hierarkia hertsia dugula gogorarazten digu eraso eta hilketa bakoitzak.

Arauzko heterosexualitatean, zenbaitetan, heterosexualitatea baieztatzeko erabiltzen da generoaren zaintza (Butler, 2001). Emakumeen kontrako indarkeria emakumeak gizonen mende jartzen dituen ordena sozialari eusteko erabiltzen bada, maskulinoaren eta femeninoaren arteko mugei eusteko erabiltzen da LGTBI pertsonen kontrako indarkeria (González Pérez, 2016). Bi indarkeriak dira arauzko generoaren egiturazko harremanak indartzen dituen sistema baten parte.

Sexismoak dugun sexuaren arabera derrigortzen gaitu: genero bat eta rol batzuk ezartzen dizkigu, eta sexu-joerari dagokionez elkarren osagarri izan behar dugula aurresuposatzen du (Coll-Planas, 2013). Hortik begiratuta, LGTBIfobiak guzti-guztioi eragiten digu, eta presioa eraginez funtzionatzen du, bizi ditzakegun sexualitate ugariak edota gorpuztu nahi ditugun generoen pluraltasuna mugatzeko.

Ikusgune. Gasteizko LGTBI Behatokia lesbofobiaren, homofobiaren, transfobiaren, bifobiaren eta interfobiaren kontrako behaketa etengaberako sistema bat da. LGTBI pertsonen kontrako diskriminazio-egoeren eta indarkeria matxistaren gainean sentsibilizatzeko, egoera horiek hautemateko eta egoera horien aurrean erantzuteko xedea dauka, ikerketaren, prebentzioaren eta salaketaren bidez. Gainera, udalak genero-berdintasunaren inguruan egiten duen esku-hartzea hobetzen laguntzen du. Lumagorri ZAT (Zisheterosexismoaren Aurkako Taldea) elkarteak kudeatzen du Ikusgune, udalarekin itunduta.

Jar zaitez harremanetan Ikusgune. Gasteizko LGTBI Behatokiarekin, 633 309 653 telefono-zenbakiaren bidez (Telegram, Whatsapp) edo https://ikusgune.eus/eu/denuncia-online webaren bidez.

Plan horrek, hiriko emakumeen eta gizonen berdintasunerako agenda bat formulatu ez ezik, “emakumeen" subjektu politikoa zabaldu ere egiten du, gizarte-ordena patriarkal honen barruan generoan oinarritutako desberdinkeriak eta diskriminazioak ere pairatzen dituzten pertsona gehiago aintzat hartzeko helburuz; hots, LGTBI pertsonak ere sartzeko.

Botere-gailu batek (generoak) emakumeen antzera estigmatizatzen eta zapaltzen dituen pertsonak ere bere politiketan sartzeko; izan ere, generoak gorputzak eta desirak arautzen ditu modu bortitz, bitar, zurrun eta hierarkizatuan. Gainera, sexu- eta genero-aniztasunari arreta emanez, Berdintasunerako Zerbitzuak ekintzarako tresnak, gizartearen zaurgarritasuna hobeto aztertzeko mekanismoak eta gizartea eraldatzeko gaitasun handiagoa eskuratzen ditu.

2014an jada, berdintasunerako politiketan emakumeen subjektu politikoa zabaltzeko premia hauteman zen, eta, emakumeen subjektu politikoari uko egin gabe, patriarkatuan berdin-berdin oinarritutako arrazoiengatiko diskriminazioa pairatzen duten pertsonak sartu ziren. Era berean, politika horiek aintzat hartu behar dituzte egiturazko beste diskriminazio-iturri batzuk ere (hala nola, klase soziala, adina, jatorri kulturala, aniztasun funtzionala...), sexu-genero sistemarekin elkarreraginean jarduten baitute.